Eίναι μεγάλη χαρά να συνομιλώ με ένα από τα πιο δια-δραστικά γραφεία στον χώρο του design και της αρχιτεκτονικής. Φυσικά θα ρωτήσω για το όνομα ''Elephant''. Πως και γιατί;

-Eλένη: Γιατί όχι. Λατρεύουμε τους ελέφαντες, όσο λατρεύουμε και τις γάτες! Η επιβλητική παρουσία του ελέφαντα καθορίζει τη μορφολογία ολόκληρου του τόπου όπου ζει και κινείται. Στην πραγματική τους υπόσταση οι ελέφαντες έχουν την ικανότητα να διαμορφώνουν και να βελτιώνουν το περιβάλλον στο οποίο ζουν, να ανοίγουν δρόμους σε δύσβατες δασικές εκτάσεις και να δημιουργούν νέους χώρους. Αυτό δεν κάνει και ένας αρχιτέκτονας ή δημιουργός; 

-Πάνος:  Η επιλογή του ονόματος σχετίζεται με τα πραγματικά και τα συμβολικά χαρακτηριστικά του συμπαθούς θηλαστικού, που αφορούν τη σοφία, τη δύναμη, τη σταθερότητα, αλλά και την υπομονή. Η αξιοποίηση των ιδεών και των δεξιοτήτων πολλών διαφορετικών ανθρώπων με στόχο τη δημιουργία νέων χώρων και αντικειμένων σε αυτούς έχει για εμάς ιδιαίτερη σημασία. Η φύση του έργου μας σχετίζεται μεταφορικά με τον τρόπο που λειτουργεί «ο ελέφαντας» και την ικανότητά του να διαμορφώνει και να βελτιώνει το χώρο στον οποίο «εγκαθίσταται».  Δεν ξεχνάς ποτέ έναν ελέφαντα!

Πόσο έχει αλλάξει το design τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα; Θεωρείτε πως η κρίση έπαιξε καταλυτικό ρόλο στις όποιες αλλαγές;

-Ελένη: Ο κόσμος νομίζει πως όταν μιλάμε για design, μιλάμε για κάτι ακριβό ή περίεργο.

Όταν έρχεται στο γραφείο ένας καινούργιος πελάτης, αυτό που τον προτρέπουμε είναι να παραμερίσει κάτι για χάρη του branding, του graphic design, της ταυτότητας του προς τον καταναλωτή του και να το βάλει από την αρχή στον προϋπολογισμό του έργου του. Από τον σχεδιασμό μιας επιγραφής μέχρι τον σχεδιασμό ενός σουβέρ ή ενός σκαμπό. Αυτό νομίζω, ότι άλλαξε αρκετά αυτά τα χρόνια της κρίσης.

-Πάνος: Το ελληνικό design είναι ένας έντονα εξαγωγικός τομέας και οι Έλληνες σχεδιαστές είναι πολύ καλά καταρτισμένοι και με μεγάλη εξειδίκευση. Αρκετοί μικροεπιχειρηματίες και μικροπαραγωγοί οι οποίοι μέχρι πρότινος δεν έδιναν σημασία στη συσκευασία των προϊόντων τους για παράδειγμα, ακόμα περισσότερο των εξαγώγιμων, απευθύνονται πλέον σε δημιουργικά γραφεία δίνοντας την απαιτούμενη προσοχή όχι μόνο στην παρουσίαση ενός προϊόντος άλλα όλης της επιχείρησης. Η έμφαση στο branding είναι αναγκαία. Η τάση είναι νομίζω, μια πιο σύγχρονη αισθητική, σε πιο προσιτές τιμές που μπορούν να τις αντέξουν οι νέοι άνθρωποι όπως εμείς.

Πως μπορεί κάποιος που ασχολείται με κάτι τόσο δημιουργικό να κρατήσει ολοζώντανη την έμπνευση;

-Ελένη: Θα πω σίγουρα ότι υπάρχουν μέρες που ξυπνάς και δεν βρίσκεις το «κουμπί της έμπνευσης». Αυτό που κάνω εγώ είναι ότι προσπαθώ να αντιμετωπίζω κάθε έργο μικρό ή μεγάλο με την ίδια βαρύτητα, για να μπορώ καταρχήν να το αγαπήσω και να του δώσω την μορφή που του αξίζει.  Στην δουλειά μας δεν υπάρχει η πολυτέλεια του καμβά ενός ζωγράφου, που είναι εκεί και περιμένει τις πινελιές του. Όλα πρέπει να γίνονται γρήγορα και μεθοδικά. Την έμπνευση μπορώ να την βρω από το οτιδήποτε, από ένα χρώμα, μια μελωδία ακόμη και όταν τρώω ένα ωραίο γεύμα ή παίζοντας με την κόρη μου. Σίγουρα διαβάζω πολύ ή παρακολουθώ δουλειές συναδέλφων που με εμπνέουν, όχι τόσο σαν τάσεις, αλλά σαν χειρονομίες σχεδιασμού.

-Πάνος: Νομίζω ότι για να έχεις έμπνευση δεν πρέπει το design καθαυτό να είναι ο απώτερος σκοπός, αλλά η εμπειρία του σχεδιασμού του κάθε έργου ή αντικειμένου. Οπότε σίγουρα θα πω, ότι εάν είσαι αυθόρμητος και ειλικρινής προς το έργο και προς τον πελάτη σου, τότε θα υπάρχει έμπνευση και ελευθερία. Η δημιουργία πρέπει να είναι εμπειρία και όχι διαδικασία.

Ο ρόλος της Ελένης; Ο ρόλος του Πάνου; Πώς μπερδεύονται γλυκά οι ''ρόλοι'' ‐ας μου επιτραπεί η λέξη‐ και πως κρατιούνται οι ισορροπίες σε μια ομάδα τελικά;

-Eλένη: Καταρχήν, οι ρόλοι μας είναι διαφορετικοί και αυτό ήταν το στοίχημα και η απόφαση να δημιουργήσουμε το γραφείο μας. Εγώ είμαι αρχιτέκτονας και ο Πάνος έρχεται από τον τομέα της τυπογραφίας και του graphic design. Εμένα αυτό με βοηθάει στη δουλειά μου, γιατί έχω μια άμεση γνώμη από κάποιον που τις περισσότερες φορές βλέπει αυτό που σχεδιάζω από την πλευρά του χρήστη, ως μη εμπλεκόμενος ο ίδιος στον σχεδιασμό. Ο Πάνος εμπλέκεται στο «φινίρισμα» ενός έργου καλλιτεχνικά και είναι πολύ οργανωτικός. Είμαστε πολύ υποστηρικτικοί ο ένας για τον άλλο και αγαπάμε τα ίδια πράγματα.

Ο χώρος αποπνέει μια απίστευτη θετικότητα. Και πολύ κίτρινο χρώμα, χρώμα που σε κάνει να νιώθεις φωτεινός και γεμάτος ιδέες. Είστε πάντα τόσο ''φωτεινοί'' σαν άνθρωποι;

-Ελένη: Είμαστε ναι, πολύ θετικοί άνθρωποι και το αποτέλεσμα του σχεδιασμού του γραφείου μας είναι σίγουρα μέρος του yellow optimism που μας χαρακτηρίζει. Είναι σαν να δηλώνουμε «φωτεινά» τα θέλω μας, την ειλικρίνεια, την εντιμότητα, την αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική μας πρόθεση, το ευχάριστο περιβάλλον εργασίας μας, τα happy smileys της καθημερινότητας μας.

-Πάνος: Το κίτρινο λένε ότι αντιστοιχεί στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου, που είναι η πλευρά της λογικής. Και θα προσθέσω την λογική σε όσα είπε η Ελένη, γιατί ο σχεδιασμός ενός έργου έχει πολλές διαστάσεις: το μήκος, το πλάτος, το ύψος, το φως…και το φως είναι κίτρινο…και όλα πρέπει να συνδυάζονται με λογική και στόχο το καλύτερο αποτέλεσμα.

Υπάρχει κάποιο project για το οποίο νιώσατε εξαιρετικά υπερήφανοι;

Ελένη: Φυσικά. Η δημιουργία του γραφείου μας, γιατί είναι το πρώτο έργο που κάναμε μαζί ως ομάδα, ως συνεργάτες και ήταν ένα μεγάλο όνειρο που πραγματοποιήσαμε, από την στιγμή που αρχίσαμε να το συζητάμε. 

-Πάνος: Η δημιουργία του έργου του Λευτέρη Γιακουμάκη, που βρίσκεται στον τοίχο του γραφείου μας. Είμαι περήφανος που καταφέραμε να μεταδώσουμε στον Λευτέρη το όραμα μας, ώστε να μπορέσει να το αποτυπώσει σε αυτή την μεγάλη τοιχογραφία 12.00τμ. Και είμαι περήφανος που ένας παλιός και καλός φίλος έγινε και συνεργάτης μας.

Αν αλλάζατε ‐αρχιτεκτονικά‐ την Αθήνα, τι θα αφαιρούσατε, τι θα προσθέτατε;

-Ελένη: Η Αθήνα την ημέρα χαρακτηρίζεται από μια ρεαλιστική αλληλουχία σκηνών που θα μπορούσαν να αποτελούν πλάνα σε ταινία του Antonioni, ενώ την νύχτα τα σκοτεινά σημεία της πόλης είναι ένα ρετρό Blade Runner του 2019, χωρίς να είναι φουτουριστικό, όπως η ταινία.

Τι θέλω να πω με αυτό˙ διακρίνω μία εσωστρέφεια τα τελευταία χρόνια. Με αφορμή το μοναδικό ανενεργό μητροπολιτικό πάρκο της Ευρώπης, η Αθήνα, που θέλουμε να μετατραπεί σε παγκόσμιο τουριστικό προορισμό και όλοι δουλεύουν με εντατικούς ρυθμούς για αυτό μετά την ύφεση, δεν έχει ανάγκη μόνο μοντέρνα ξενοδοχεία κι όμορφα επιπλωμένα δωμάτια. Αυτό για μένα είναι εσωστρέφεια και αυτό θα άλλαζα. Νομίζω ότι κάθε αρχιτέκτονας θα έλεγε ότι η πόλη μας χρειάζονται νέες πρωτότυπες αστικές χρήσεις που σε συνδυασμό με τον κατάλληλο σχεδιασμό θα χαρίσουν καινούρια σημεία αναφοράς για τον επισκέπτη και τον κάτοικο.

Η δικαιολογία της έλλειψης χρημάτων για αστικές αναπλάσεις πρέπει πλέον να πάψει. Ο σωστός προγραμματισμός μπορεί σε μεγάλο βαθμό να υποκαταστήσει τα χρήματα, όπως φυσικά και η δημιουργικότητα. Μικρές και οικονομικές παρεμβάσεις σε επίπεδο γειτονιάς θα αναβάθμιζαν άμεσα την καθημερινότητα των κατοίκων. Εντάξει, φυσικά είναι και η αναβάθμιση των μέσων μεταφοράς, αλλά δεν θα τελειώσει ποτέ η κουβέντα μας. Οι ευρωπαϊκές πόλεις που ανακηρύσσονται κατά καιρούς «καλύτερη πόλη για να ζεις» συνήθως θυσιάζουν μέρος της ζωντάνιας των λιγότερο ιδανικών γειτονιών τους στο βωμό της αστραφτερής τελειότητάς τους και γίνονται βαρετές. Η εντυπωσιακή αρχιτεκτονική δε φτάνει για να κάνει μια πόλη «τέλεια».

Πάνος: Η λύση στα προβλήματα αυτής της πόλης δεν είναι υποχρεωτικά να γίνουν καινούργιες παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας. Το ζητούμενο θα έπρεπε να ήταν, η πόλη να γίνει πιο δίκαιη για τον κάθε κάτοικο. Δεν είμαι αρχιτέκτονας, οπότε θα σου μιλήσω σαν απλός πολίτης, που μέχρι πριν λίγα χρόνια ζούσα στο κέντρο. Νομίζω, ότι δεν θα πρόσθετα design για το design, αλλά συμμετοχή των κατοίκων στο design, στο σχεδιασμό της καθημερινότητας τους στην πόλη τους.

To Eλληνικό Design, μπορεί να σταθεί επάξια στο εξωτερικό δίπλα σε ονόματα με βαρύτητα; Έχουμε εν τέλει να ζηλέψουμε κάτι;

-Ελένη: Στη χώρα μας γενικά οι εταιρείες δεν ζητούν από σχεδιαστές να σχεδιάζουν. Επομένως μιλάμε για freelance designers που προσπαθούν να αφήσουν το στίγμα τους. Για αυτό πιστεύω ότι πάρα πολλοί κοιτούν προς στο εξωτερικό. Όμως σίγουρα σχεδιάζονται design αντικείμενα που δεν υστερούν σε ποιότητα από άλλα του εξωτερικού και υπάρχουν δημιουργοί άξιοι και με δυνατή πορεία. Προσωπικά αγαπώ την δουλειά πολλών σχεδιαστών αλλά δεν θέλω να αναφέρω ονόματα για να μην αδικήσω άλλους.

-Πάνος: Θα σου πω, ότι εμένα μου φαίνεται θαυμάσιο, το πόσο ασαφή, αλλά και εύστοχα μπλέκονται τα όρια αρχιτεκτονικής και design. Μου αρέσει που ένας αρχιτέκτονας μπορεί να σχεδιάσει ένα χρηστικό αντικείμενο και αυτό νομίζω προκύπτει από την σωστή γνώση και εμπειρία των υλικών και της κατασκευής. Και πιστεύω ότι οι Έλληνες designers έχουν όντως την γνώση για να το πάνε ένα βήμα παραπέρα και να σταθούν δίπλα σε γνωστά ονόματα του χώρου.

Τι χρειάζεται για να παραμείνει μια επιχείρηση βιώσιμη στην Ελλάδα του σήμερα, και να μπορέσει να εξελιχθεί σε κάτι ''μεγάλο'';

-Ελένη: Δύο πράγματα νομίζω πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας: το προϊόν ή η υπηρεσία που αφορά την ιδέα μας, πρέπει να ικανοποιεί μια ανάγκη ή και να επιλύει ένα πρόβλημα. Να στηρίζει δηλαδή την επιχειρηματική ιδέα. Οι πρωτότυπες ιδέες από μόνες τους δεν είναι αρκετές. Πρέπει να αναγνωριστούν, να αξιολογηθούν και να τεθούν σε εφαρμογή με βάση κριτήρια που η ίδια η επιχείρηση έχει να θέσει στον εαυτό της, όπως η πρακτικότητα, το κόστος υλοποίησης, οι χρόνοι, τα μέσα και τα πρόσωπα που απαιτούνται.

Με ποιους διάσημους αρχιτέκτονες θα θέλατε να μοιραστείτε ένα τραπέζι γεμάτο γεύσεις και κρασί; Τι θα τους ρωτούσατε αλήθεια;

-Ελένη: Τον τελευταίο καιρό συζητάμε αρκετά με τον Πάνο, για το έργο και την προσωπικότητα κυρίως του Έλληνα αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου. Εγώ τον έχω αγαπήσει ως φοιτήτρια και πάντα τριγυρνάει στο μυαλό μου σαν επιρροή. Οπότε δε θα σου πω, για κάποιον διεθνή σταρ της αρχιτεκτονικής, αλλά για τον δικό μας οραματιστή αρχιτέκτονα, μιας και η εποχή και οι καταστάσεις που ζούμε ίσως προσομοιάζουν στην μαζική αλλαγή της πόλης την δεκαετία του 60’ με την αλόγιστη ανακατασκευή των παλαιότερων κτηρίων.

Θα τον ρωτούσα ακριβώς αυτό που ρώτησες εμένα πριν, τι θα άλλαζα δηλαδή στην Αθήνα. Αν και είμαι σίγουρη για την απάντηση της ιδανικής πόλης που οραματιζόταν και σίγουρα θα μου μιλούσε για την εξωστρέφεια αυτής. Επίσης θα τον ρωτούσα, πως του φαίνεται που ο αρχιτέκτονας του 2020 φοράει ένα κεφάλι «ελέφαντα» και είναι ήρωας ενός νουάρ κόμικ…και υπάρχει λόγος για αυτό, αλλά θα στα πω σε επόμενη συζήτησή μας.

-Πάνος: Ένα έργο που με έχει εντυπωσιάσει και θα ήθελα πολύ να γνωρίσω τον δημιουργό του είναι το «Villa Ypsilon, του αρχιτεκτονικού γραφείου Lassa, του αρχιτέκτονα Theo Sarantoglou Lalis». Θα με ενδιέφερε να μάθω πως προέκυψε η ιδέα ενός τόσο καινοτόμου, περιβαλλοντικά ωφέλιμου και συνάμα όχι οικονομικά σπάταλου κτηρίου. Και σίγουρα για την συνεργασία του με τους Έλληνες εργολάβους. Για μένα το κτήριο αυτό, αν και βρίσκεται στην ελληνική ύπαιθρο, συνοψίζει όλα όσα συζητήσαμε προηγουμένως για την εξωστρέφεια προς το περιβάλλον του και για την έξυπνη χρήση της τεχνολογίας προς την καινοτομία, όπως ίσως την είχε φανταστεί και ο Ζενέτος.